Μεθοδολογία – Επισημάνσεις

Κεφάλαιο 1ο - Βασικές Οικονομικές Έννοιες

Οι μέγιστες παραγωγικές δυνατότητες της οικονομίας ορίζονται με δεδομένο (μεταξύ άλλων) ότι όλοι οι συντελεστές παραγωγής απασχολούνται (και ορθολογικά). Επομένως η ύπαρξη εν δυνάμει συντελεστών παραγωγής δεν σημαίνει «μείωση» των παραγωγικών δυνατοτήτων, αλλά μη πλήρη αξιοποίηση αυτών.

Μπορούμε λοιπόν συμπερασματικά να καταλήξουμε στο ότι η ύπαρξη ανεργίας δεν μετατοπίζει την Καμπύλη Παραγωγικών Δυνατοτήτων (ΚΠΔ) της χώρας αναφοράς

Οι οικονομίες προσπαθούν με τη χρήση νέας τεχνολογίας, την εύρεση νέων παραγωγικών πόρων ή βελτίωσης της παραγωγικότητας των υπαρχόντων συντελεστών παραγωγής να αυξήσουν την ποσότητα των προϊόντων που παράγουν. Κάτι τέτοιο θα δήλωνε ότι η οικονομία αναπτύσσεται, δηλαδή ότι αυξάνεται το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) επομένως και περιορισμό του κύριου οικονομικού προβλήματος.

Σε αυτή την περίπτωση θα αναφερόμαστε σε αύξηση των παραγωγικών δυνατοτήτων, δηλαδή σε δεξιά μετατόπιση της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων (ΚΠΔ) της οικονομίας.

Βεβαίως δεν πρέπει να αγνοούμε το ενδεχόμενο της μείωσης των παραγωγικών δυνατοτήτων που θα σήμαινε μετατόπιση της ΚΠΔ προς τα αριστερά.

Για περισσότερες πληροφορίες που αφορούν την μεταβολή των παραγωγικών δυνατοτήτων (μετατόπιση της ΚΠΔ) επισκεφτείτε το σύνδεσμο Καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων. Η μετατόπιση

Κεφάλαιο 2ο - Η Ζήτηση των αγαθών

1. Αλγεβρικός προσδιορισμός της του τύπου της συνάρτησης ζήτησης

Α. Παράδειγμα (γραμμικής μορφής)

Όταν η τιμή (Ρ) ενός αγαθού είναι ίση με 2 χρημ. μονάδες η ζητούμενη ποσότητα (QD) είναι ίση με 16 μονάδες. Στη συνέχεια μια αύξηση της τιμής κατά 50% δημιουργεί νέα ζητούμενη ποσότητα (QD1) ίση με 14 μονάδες. Τέλος, νέα αύξηση της τιμής κατά 100% διαμορφώνει τελική ζητούμενη ποσότητα (QD2) ίση με 8 μονάδες.

Να εξεταστεί:

• Ο τύπος της συνάρτησης ζήτησης και στη συνέχεια να προσδιοριστεί ο τύπος της.
• Αν η αύξηση της τιμής κατά 100 % εφαρμοστεί επί της αρχικής τιμής, να εξεταστεί αν μπορεί να προσδιοριστεί ο τύπος της συνάρτησης.

Β .Παράδειγμα (Ισοσκελής Υπερβολή)

Όταν η τιμή (Ρ) ενός αγαθού είναι ίση με 4 χρημ. μονάδες η ζητούμενη ποσότητα (QD) είναι ίση με 20 μονάδες. Στη συνέχεια η τιμή μειώνεται σε 2 χρημ. μονάδες με αποτέλεσμα η νέα ζητούμενη ποσότητα (QD1) να αυξηθεί κατά 100%. Τέλος, η τιμή μειώνεται σε 1 χρημα. μονάδα με αποτέλεσμα η τελική ζητούμενη ποσότητα (QD2) να διαμορφωθεί σε 80 χρημ. μονάδες.

Να εξεταστεί ο τύπος της συνάρτησης ζήτησης και στη συνέχεια να προσδιοριστεί ο τύπος της.

Υποδείξεις:

1. Ελέγχω αν το β=ΔQ/ΔP παραμένει παντού σταθερό. Όπότε θα είναι γραμμικής μορφής (ευθεία).
2. Ελέγχω αν το γινόμενο P∙ QD παραμένει παντού σταθερό. Όπότε θα είναι ισοσκελής υπερβολή.

Προσοχή

Το ότι μέσω του παραπάνω ελέγχου αποκλείστηκε η μια από τις δύο μορφές της συνάρτησης, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα είναι της άλλης μορφής.

Παράδειγμα

Δίνεται ο παρακάτω πίνακας αγοραίας ζήτησης. (Πανελλήνιες 2001)

  P                  QD

100             30.000

125             25.000

150             22.000

300             20.000

2. ED - Ελαστικότητα ζήτησης (σημείου) ως προς την τιμή (Ρ)

Δίνεται η συνάρτηση ζήτησης QD = 20 - 2P.

Να υπολογιστεί:

• Η ED όταν η τιμή αυξάνεται από 6 σε 8 χρηματικές μονάδες.
• Τι συμπέρασμα βγαίνει για τη μεταβολή της συνολικής δαπάνης (που προκάλεσε η μεταβολή της τιμής) και πως αιτιολογείται;
• Η ED όταν η τιμή αυξάνεται από 4 σε 6 χρηματικές μονάδες.

Διαφορετική έκφραση

Στο σημείο Α μιας καμπύλης ζήτησης η τιμή είναι ίση με 6 και η ζητούμενη ποσότητα είναι ίση με 8 μονάδες. Στη συνέχεια, η τιμή αυξήθηκε σε 8 χρηματικές. μονάδες με αποτέλεσμα η νέα ζητούμενη ποσότητα να διαμορφωθεί σε 4 μονάδες (σημείο Β επί της καμπύλης ζήτησης).

Να υπολογιστεί η ED στο σημείο Α (αρχικό σημείο).

3. ED - Ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή (Ρ)

Μετράει το βαθμό αντίδρασης των καταναλωτών (στη ζητούμενη ποσότητα) σε μεταβολές της τιμής του αγαθού.

ΔΗΛΑΔΗ: Την ποσοστιαία μεταβολή της ζητούμενης ποσότητας η οποία προκύπτει από κατά 1 % μεταβολή της τιμής.

Παράδειγμα:

Αν η τιμή αυξηθεί κατά 15 % και η ζητούμενη ποσότητα μειωθεί κατά 5 %, τότε η ED = - 0.33.

Πρακτικά το ότι ED = - 0.33 σημαίνει ότι μια αύξηση της τιμής κατά 1 % θα προκαλέσει μείωση της ζητούμενης ποσότητας κατά 0,33 %.

Κεφάλαιο 3ο - Η Παραγωγή της Επιχείρησης και το Κόστος

Η συνεχιζόμενη προσθήκη μεταβλητών συντελεστών επί ενός ή περισσοτέρων σταθερών έχει σαν αποτέλεσμα από ένα σημείο και μετά ο ρυθμός αύξησης της παραγωγής να φθίνει και αργότερα η παραγωγή να μειώνεται σε σχέση με τα προηγούμενα επίπεδά της. Αυτές οι φάσεις της παραγωγής θεωρούνται δεδομένες για την επιχείρηση που λειτουργεί στη βραχυχρόνια περίοδο.

Α. Η Παραγωγή

• Συνάρτηση Παραγωγής: Q = f (L, K)
• Συνολικό Προϊόν: TP ή Q
• Μέσο Προϊόν: ΑΡ = Q/L
• Οριακό Προϊόν: ΜΡ = ΔQ/ΔL
• Νόμος Φθίνουσας ή μη ανάλογης απόδοσης.

Παρατηρήσεις στο διάγραμμα:

• Εμφάνιση Ν.Φθ.Α μετά την μέγιστη (max) τιμή του ΜΡ.
• Όπου ΑΡ max = MP (σημείο τομής των καμπυλών).
• Όπου ΤΡ max → MP=0.
• Όταν ΤΡ ↓ → ΜΡ<0.

Διάγραμμα ΤΡ, ΑΡ και ΜΡ

Β. Το Κόστος

• Κόστος = Δαπάνες επιχείρησης για αμοιβή των Συντελεστών Παραγωγής (Σ.Π) που χρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία.
  → Κόστος = ποσότητα Σ.Π ∙ αμοιβή Σ.Π

• Συνάρτηση Κόστους: C = ƒ (Q)
• Συνολικό Κόστος = Μεταβλητό Κόστος + Σταθερό Κόστος
  → TC = VC + FC

• Αν για μεταβλητούς Σ.Π, χρησιμοποιούνται Εργασία (L) και Πρώτες Ύλες (Q) τότε
  → VC = L∙ W + Q∙ Αμοιβή Πρώτων Υλών

• Μέσο Συνολικό Κόστος = Μέσο Μεταβλητό Κόστος + Μέσο Σταθερό Κόστος
  → ATC = AVC + AFC

  ATC =TC/Q , AVC =VC/Q , AFC =FC/Q

• Οριακό Κόστος : MC = ΔTC/ΔQ = ΔVC/ΔQ

• Η καμπύλη MC ανερχόμενη, τέμνει τις καμπύλες AVC και ATC στα ελάχιστά τους σημεία.
• Το ανερχόμενο τμήμα της καμπύλης MC, που βρίσκεται πάνω το ελάχίστο της καμπύλης AVC αποτελεί την (βραχυχρόνια) καμπύλη προσφοράς της επιχείρησης

  Κεφάλαιο 4ο - Η Προσφορά των αγαθών

Η βραχυχρόνια καμπύλη προσφοράς της επιχείρησης είναι το ανερχόμενο τμήμα της καμπύλης MC που βρίσκεται πάνω από την καμπύλη AVC.
Δηλαδή αποτελείται από όλα εκείνα τα σημεία της καμπύλης του MC όπου ισχύει P = MR =MC και τα οποία βρίσκονται πάνω από την ελάχιστη τιμή του AVC.

Η ελαστικότητα προσφοράς ως προς την τιμή (ES) δείχνει τον βαθμό ευκολίας με τον οποίο μια επιχείρηση μπορεί να προσαρμόσει την προφερόμενη ποσότητά της σε μεταβολή της τιμής (Ρ) του προϊόντος της.

Αν θεωρήσουμε ένα «μικρό» χρονικό διάστημα αναφοράς καταλαβαίνουμε ότι η επιχείρηση σε μια μεταβολή της τιμής (Ρ) πώλησης του προϊόντος της δεν μπορεί να μεταβάλλει «έντονα» την προσφερόμενη ποσότητα.

Είναι πράγματι δύσκολο να μπορέσει να προσαρμόσει κατάλληλα τους συντελεστές παραγωγής που χρησιμοποιεί ώστε να αυξηθεί η παραγωγή της σε λίγο χρόνο.

Αντίθετα σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα μπορεί να μεταβάλλει και την ποιοτική απόδοση των υπαρχόντων συντελεστών παραγωγής αλλά και να χρησιμοποιήσει περισσότερους με αποτέλεσμα να πετύχει μεγαλύτερη αύξηση της προσφερόμενης ποσότητας.

Επομένως συμπεραίνουμε ότι η ελαστικότητα προσφοράς ως προς την τιμή (ES) είναι μεγαλύτερη όσο μεγαλύτερη είναι η χρονική περίοδος που αναφερόμαστε. Δηλαδή θα μπορούσαμε να πούμε ότι όσο αυξάνει ο χρόνος τόσο πιο ελαστική γίνεται η προσφορά.

Κεφάλαιο 5ο - Ο προσδιορισμός των τιμών

Η τιμή ισορροπίας των αγαθών προσδιορίζεται στην αγορά από την αλληλεπίδραση των δυνάμεων της ζήτησης και προσφοράς. Ασφαλώς αναφερόμαστε σε αγοραία μεγέθη. Οι συμμετέχοντες στην αγορά - καταναλωτές και παραγωγοί - έχουν διαφορετικέ επιθυμίες. Οι καταναλωτές θα ήθελαν να αγοράζουν τα αγαθά στη χαμηλότερη δυνατή τιμή (και σε μεγάλη ποσότητα) ενώ αντίθετα οι παραγωγοί θα επιθυμούσαν να πωλούν στις υψηλότερες δυνατές τιμές (και σε μεγάλη ποσότητα) τα αγαθά που παράγουν.

Τελικά στην αγορά (και οι δύο συμμετέχοντες) περιορίζουν τις αρχικές επιθυμίες τους μέχρι εκείνο το επίπεδο τιμής (τιμή ισορροπίας) όπου συμφωνούν στην ποσότητα (ποσότητα ισοροπίας) που θέλουν να αγοράσουν - πωλήσουν αντίστοιχα.

Όταν έχουμε μεταβολή της ζήτησης ή/και της προσφοράς οι νέες μετατοπισμένες καμπύλες θα τέμνονται σε διαφορετικό σημείο (σε σχέση με αυτό προ των μεταβολών) με αποτέλεσμα - ανάλογα με τις μεταβολές - να μεταβληθεί η τιμή ισορροπίας, η ποσότητα ισορροπίας ή και οι δύο (τιμή και ποσότητα).

Επομένως χρειάζεται να υπολογιστούν (και διαγραμματικά) όλοι οι δυνατοί συνδυασμοί που μπορεί να υπάρξουν όχι μόνο στην κατεύθυνση των μεταβολών (ζήτησης και προσφοράς) αλλά και στο μέγεθός τους.